Medicatie distributie.
Je dient als zorgmedewerker medicijnen toe als de cliënt dit zelf niet kan, of de verantwoordelijkheid niet kan dragen. Als je als zorgmedewerker de verantwoordelijkheid hebt voor het toedienen van de medicatie aan de cliënt, zijn de volgende punten van belang:
- Maak de medicijnen klaar volgens de geldende voorschriften.
- Werk geconcentreerd en zorg dat je niet gestoord wordt bij het gereedmaken van medicatie.
- Werk zoveel mogelijk met medicatie in een geneesmiddel distributiesysteem (GDS), zoals een medicatierol – het uitzetten is dan door de apotheek gedaan. Maar niet alle medicatie kan in GDS; als je zelf medicatie moet uitzetten, zorg dan dat de medicatie herkenbaar is tot het moment van toedienen aan de cliënt (in blisterverpakking laten).
- Een vorm van gereedmaken die vaak voorkomt is malen. Of je een tablet mag vermalen of een capsule mag openbreken moet de arts (of de apotheker) bepalen. Neem hier zelf geen beslissing over, want het is niet altijd toegestaan.
Stappenplan medicatieveiligheid.
1. Opslag
Het opslaan van medicijnen zoals werkvoorraden, opiaten en gekoeld is voor een goede gang van zaken binnen elke zorginstelling noodzakelijk. Met steeds minder opslagpunten en een kleinere voorraad, neemt de omloopsnelheid toe. De veiligheidsrisico’s zijn groot en de onnodige kosten hoog. Wij stemmen de opslag en beveiliging van medicijnen af op de echte behoefte binnen de Zorg. Optimaal beveiligd, terwijl misgrijpen wordt uitgesloten.
2. Distributie
Tijdens het verplaatsen van medicijnen vanuit werkvoorraden of tijdens medicijnrondes, loopt men veiligheidsrisico’s. Tijdens dat proces dienen de medicijnen afgesloten te zijn voor niet geautoriseerde medewerkers en/of patiënten. Tegelijkertijd dienen geautoriseerde medewerkers eenvoudig en snel bij elk medicament te kunnen. Onze medicijnwagens zijn daarom voorzien van geavanceerde elektronische slotsystemen. Met of zonder registratie.
3. Toediening
Het toedienen van medicijnen mag alleen gedaan worden door daarvoor opgeleide en geautoriseerde medewerkers. Gelukkig zijn dat gewone mensen. Vanwege de onvoorspelbaarheid in de zorg is een fout bij de toediening gauw gemaakt. Wij maken de noodzakelijke handelingen rondom de toediening van medicijnen, zo beveiligd mogelijk, zonder daarbij de praktijk uit het oog te verliezen. Op deze manier blijf je op een juiste en veilige manier toegang houden op het proces.
4. Registratie
Precies weten welk medicijn, wanneer, aan wie moet worden toegediend en weten of dat gebeurt is en door wie, wanneer; wie wil dat niet weten? Hoeveel moeite kost dit en wat betekent dat voor de ‘echte’ zorg voor de patiënt? Om nog maar te zwijgen over het rapporteren van MIC-meldingen. Met onze nieuwste medicijnuitgiftesystemen hoef jij als verzorgende je niet druk te maken om de administratie. Die gebeurt helemaal automatisch.
Hulp bieden bij het toedienen van medicijnen.
Als de cliënt professionele hulp nodig heeft bij medicatie, wordt afgesproken waaruit die hulp bestaat. Vaak wordt onderscheid gemaakt tussen klaarzetten, aanreiken en toedienen.
- Spreek duidelijk af met de cliënt en met collega’s welke hulp nodig is en wat dit betekent bij deze cliënt.
- Leg de afspraken vast in het zorgdossier. Bijvoorbeeld: wat betekent ‘klaarzetten’ bij deze cliënt? Waar ben jij als zorgmedewerker verantwoordelijk voor, waar is de cliënt zelf verantwoordelijk voor?.
- Voor die afgesproken handeling teken je vervolgens per keer af op de toedienlijst. Heb je afgesproken om medicatie klaar te zetten, dan teken je af als je de medicatie hebt klaargezet.
- Blijf steeds observeren of de afgesproken hulp nog passend is, of dat er een herbeoordeling nodig is.
Wijziging in de toe dienen medicatie.
De voorschrijver kan een medicatievoorschrift wijzigen. Hoe wordt dit verwerkt in de medicatie die jij moet toedienen en op de toedienlijst?
- Wijziging in losse medicatie: Wijzigingen in losse medicatie worden verwerkt volgens de procedure van de organisatie. Bij wijzigingen in medicatie dient de apotheek een nieuwe toedienlijst mee te leveren (of beschikbaar via het Elektonisch Voorschrijf Systeem). Als de arts de medicatie van de cliënt stopt, moet hij dit ook doorgeven aan de apotheek, zodat dit kan worden verwerkt op de toedienlijst. In avond, nacht en weekend kan niet altijd direct een nieuwe toedienlijst worden geleverd. Zorgorganisatie en apotheek moeten samen afspreken hoe dan de informatie wordt doorgegeven. Als uitzondering kan dan bijvoorbeeld een etiket worden geleverd die op de toedienlijst kan worden geplakt, totdat er een nieuwe toedienlijst is. Uitgangspunt is dat je als zorgmedewerker geen medicatie bijschrijft op de toedienlijst, want dat is foutgevoelig en dus risicovol. Lees meer: Toedienlijst en AMO
- Wijziging in Geneesmiddel Distributie Systeem (bijv. Baxterrol): Wijzigingen in een geneesmiddel distributiesysteem (GDS), zoals in en medicatierol, zijn de verantwoordelijkheid van de apotheek, alleen in uitzonderingssituaties kan de zorgmedewerker dit wijzigen. Bij de wijziging dient de apotheek een nieuwe toedienlijst te leveren.
Voorbereiding toediening medicijnen.
- Alleen als je bekwaam bent, ben je bevoegd medicijnen toe te dienen.
- Werk op basis van een door de apotheek aangeleverde actuele toedienlijst.
- Wees bij het toedienen extra alert op losse medicatie, ‘zo nodig’ medicatie, wijzigingen in medicatie en medicatie op afwijkende tijden.
- Voor medicatie in snel wisselende hoeveelheden wordt vaak, naast de toedienlijst, gewerkt met aparte kaarten waarop de hoeveelheid staat, bijvoorbeeld een insulinekaart.
- Werk bij een voorbehouden en risicovolle handeling (bijvoorbeeld injectie) op basis van een schriftelijke opdracht (uitvoeringsverzoek) van de arts.
- Observeer voor toediening de situatie van de cliënt: is er iets bijzonders aan de hand wat reden is om niet de medicatie te geven en met een arts te overleggen?
Controle toediening medicatie.
- Controleer bij losse medicatie: juiste cliënt, juiste medicijn, juiste hoeveelheid, juiste tijd, juiste vorm.
- Controleer bij medicatie in medicatierol: klopt het aantal tabletten, komt de tekst op het etiket van het zakje (bij GDS) overeen met de gegevens van de toedienlijst.
- Neem bij onjuiste inhoud van GDS en bij twijfel altijd contact op met apotheek en/of arts volgens afspraken binnen de organisatie.
- Zorg waar nodig voor dubbele controle volgens de afspraken binnen de organisatie.
Dien de medicatie vervolgens toe zoals voorgeschreven.
Dubbele controle toediening risicovolle medicatie.
Het werken met medicijnen is risicovol. Voor de cliënt kunnen foute medicijnen schade toebrengen. Voor de zorgmedewerker kunnen medicatiefouten gevolgen hebben voor je beroepsuitoefening. Daarom is voor bepaalde, risicovolle medicatie een dubbele controle belangrijk. Door een dubbele controle verklein je de kans op fouten. Hoe zorgvuldig je ook werkt: een fout zit in een klein hoekje! Neem daarom de dubbele controle serieus – ook als jij de dubbele controle doet voor een collega.
Welke medicatie dubbele controleren?
- Dubbele controle is nodig bij losse (niet in medicatierol voorverpakte) risicovolle medicatie. Dit zijn medicijnen die risicovol zijn bij een verkeerde dosering, geneesmiddelen tegen kanker en insuline. Er is een landelijke dubbele controleren lijst (pdf) van de KNMP (apothekersvereniging) waarop staat welke medicijnen risicovol zijn bij verkeerde dosering. Op basis van deze lijst moeten de zorgorganisatie en de apotheek afspreken welke medicatie door de zorgmedewerkers dubbel gecontroleerd moeten worden bij toediening. Er zijn apotheken die (op basis van de afspraken met de organisatie) op de toedienlijst markeren welke medicatie dubbel gecontroleerd moeten worden.
- Dubbele controle is niet nodig bij medicatie die in een geneesmiddel distributiesysteem (GDS, zoals een medicatierol) wordt aangeleverd. Bij deze voorverpakte medicatie is de apotheker verantwoordelijk voor de inhoud van de zakjes, doosjes of trays; de eerste controle is dan gedaan door de apotheek.
- Opiaten staan níet op de lijst ‘dubbel te controleren medicatie’ en hoeven dus niet dubbel gecontroleerd te worden bij toediening. Opiaten staan niet op deze lijst. Het risico bij opiaten is vooral misbruik. Daarom zijn er wel aparte regels voor het bewaren (lees meer:Opslag en beheer van opiaten). Er zijn wel organisaties die afspreken om opiaten wél dubbel te controleren, om hiermee het risico op misbruik te verkleinen. Het staat organisaties vrij om dit binnen de organisatie zo af te spreken.
Wie kan de dubbele medicatie controle doen?
- Wie de dubbele controle mag uitvoeren, is beleid van de organisatie. Op basis van de afspraken in de organisatie spreekt de zorgmedewerker af per cliënt wie in die situatie de dubbele controle doet en legt dit vast.
Het verdient de voorkeur dat de cliënt (of mantelzorger) zelf de dubbele controle doet als hij dat kan. Op die manier houdt de cliënt (of mantelzorger) zoveel mogelijk eigen verantwoordelijkheid en is hij goed betrokken bij de zorg. De zorgmedewerker moet beoordelen (en blijven observeren) of cliënt / mantelzorger daartoe in staat is.
Als de cliënt of mantelzorger de dubbele controle niet kan doen, kan dit worden gedaan door een collega, ter plekke of op afstand (via digitale hulpmiddelen). De collega moet toegerust zijn (bekwaam zijn) voor de taken die zij doet, in dit geval voor de dubbele controle.
Degene die de dubbele medicijn controle doet, moet:
- In staat zijn om die dubbele controle te doen.
- Moet weten (zo nodig geleerd worden) wat hij moet controleren.
- Moet de dubbele controle serieus en met aandacht doen – het gaat immers om risicovolle medicatie, de controle is niet voor niets.
Zelftest medicatieveiligheid
Snel te weten komen hoe jij als zorgverlener presteert op het gebied van medicatieveiligheid? Doe dan nu onze online zelftest. Deze gratis mini cursus / e-learning helpt jou om inzicht te krijgen in de dingen die je goed doet, maar ook in de dingen die beter kunnen. De medicatieveiligheids quiz is er voor iedereen!
Neem contact met ons op!
Wij reageren binnen 2 (werk)dagen
"*" geeft vereiste velden aan